Διεργασιακά λάθη: στρεβλώσεις της σκέψης

 Μια προσέγγιση της γνωσιακής- συμπεριφοριστικής θεραπείας

Συχνά οδηγούμαστε σε διαστρεβλωμένους τρόπους σκέψης, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε σε λανθασμένα και πολλές φορές αγχωτικά ή τραυματικά συμπεράσματα.

Σύμφωνα με τη γνωσιακή- συμπεριφοριστική προσέγγιση τα πιο συχνά διεργασιακά λάθη είναι τα εξής:

1. Διπολική σκέψη: μια σκέψη ‘άσπρο ή μαύρο’, η οποία είναι άκαμπτη και απόλυτη. Δεν υπάρχουν για το άτομο ενδιάμεσες αποχρώσεις. Π.χ. «Όποιος δεν είναι καλός είναι κακός».

2. Υπεργενίκευση: ένα και μόνο αρνητικό γεγονός μπορεί να αποτελέσει τμήμα μιας ατέλειωτης καταστροφικής αλυσίδας. Το άτομο συχνά χρησιμοποιεί λέξεις, όπως πάντα, ποτέ, τίποτα, όλοι… Π.χ. «Δεν πήγα καλά σε αυτές τις εξετάσεις, πάντα αποτυγχάνω, ποτέ δε θα καταφέρω τίποτα στη ζωή μου».

3. Νοητικό φίλτρο: ένα στοιχείο μιας κατάστασης, συνήθως αρνητικό, μπορεί να χρωματίσει ολόκληρη την κατάσταση. Π.χ. «Ολόκληρες οι καλοκαιρινές διακοπές χαρακτηρίζονται αποτυχία επειδή μια βραδιά συνέβη ένας ασήμαντος τσακωμός».

4. Ελαχιστοποίηση θετικών- μεγιστοποίηση αρνητικών: αυτά συμβαίνουν ταυτόχρονα. Το άτομο επικεντρώνεται στα αρνητικά γνωρίσματα και παραγνωρίζει τα θετικά. Π.χ. «Ένας φοιτητής παίρνει καλούς βαθμούς στα μαθήματα και δε δίνει σημασία, ενώ όταν πάρει ένα κακό βαθμό αισθάνεται ότι χάθηκε ο κόσμος».

5. Αυθαίρετο συμπέρασμα: Χωρίς να υπάρχουν αρκετές ενδείξεις το άτομο βγάζει συμπεράσματα που συνήθως απέχουν από την πραγματικότητα και σε μεγάλο βαθμό στηρίζονται σε αυτά που σκέφτεται ήδη. Π.χ. «Συναντάμε έναν γνωστό μας στον δρόμο και δεν μας μιλάει. Σκεφτόμαστε ότι δεν μας συμπαθεί, ότι δε θέλει να μας ξαναδεί μπροστά του, ενώ μπορεί απλά να μην μας είδε».

6. Συναισθηματική λογική: Σκεφτόμαστε με βάση αυτό που αισθανόμαστε. Δηλαδή βγάζουμε συμπεράσματα με κριτήριο τα συναισθήματά του. «Αφού έτσι αισθάνομαι έτσι είναι και στην πραγματικότητα». Π.χ. «Νιώθω άχρηστος, άρα είμαι άχρηστος».

7. Μεγιστοποίηση- Ελαχιστοποίηση: Η σημασία των πραγμάτων αξιολογείται δυσανάλογα σε σχέση με την πραγματικότητα. Το άτομο ακυρώνει ή ελαχιστοποιεί κάθε θετικό που συμβαίνει στη ζωή του. Π.χ. «Δεν σημαίνει και τίποτα για μένα ότι βοήθησα έναν ηλικιωμένο να περάσει τον δρόμο». «Δεν σημαίνει και τίποτα ότι πέτυχα σ’ αυτές τις εξετάσεις».

8. Πρέπει- Δεν πρέπει: Το άτομο λειτουργεί με βάση απόλυτους κανόνες του τύπου «πρέπει να είσαι ο καλύτερος, δεν πρέπει να φέρεσαι επιθετικά, πρέπει να είσαι καλό παιδί…». Όταν οι αυστηροί αυτοί κανόνες απευθύνονται στον εαυτό προκαλούν ενοχές, ενώ όταν απευθύνονται στους άλλους προκαλούν θυμό. Π.χ. «Πρέπει να κάνω αυτό που θέλουν οι άλλοι, για να μη σκεφτούν κάτι αρνητικό».

9. Εσφαλμένη τιτλοφόρηση: Μια τυχαία συμπεριφορά εκλαμβάνεται ως χαρακτηριστική της προσωπικότητας. Π.χ. «Μου έπεσε το ποτήρι από το χέρι, άρα είμαι απρόσεχτος στη ζωή μου». «Τα παιδιά δεν κάθονται ήσυχα, άρα είναι άτακτα και φιασαριόζικα» (ετικέτα).

10. Προσωποποίηση: το άτομο αγνοεί ή αδιαφορεί για τους εξωτερικούς παράγοντες, εστιάζοντας στον ίδιο τον εαυτό. Σε μια αρνητική συνήθως κατάσταση θεωρεί ότι το πρόβλημα αποδίδεται στο ίδιο το πρόσωπο. Π.χ. «Το πλοίο έπαθε βλάβη γιατί ήμουν εγώ μέσα».

 

Πηγή:

 Προσωπικότητα: Θεωρίες, κλινική πρακτική και έρευνα. Ποταμιάνος & Αναγνωστόπουλος. Αθήνα: Παπαζήση. 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαταραχή της διαγωγής

Προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά… πόσο σοβαρά είναι και πώς μπορούν να εξελιχθούν;

 

Η διαταραχή διαγωγής είναι μια διαταραχή της παιδικής ηλικίας, όπου η διάγνωση γίνεται συνήθως πριν την έναρξη της εφηβείας και το παιδί εμφανίζει ορισμένες επίμονες συμπεριφορές παραβίασης των δικαιωμάτων και των κοινωνικών κανόνων. Το παιδί εμφανίζει ένα σύνολο από συμπτώματα για τουλάχιστον 12 μήνες:

Επιθετικότητα προς ανθρώπους ή ζώα, μέσα από τη χρήση εκφοβισμού, την έναρξη καβγάδων, την άσκηση σωματικής βίας, τη σκληρή και απάνθρωπη συμπεριφορά και τον εξαναγκασμό.

Καταστροφή της περιουσίας των άλλων, μέσα από βανδαλισμούς, εμπρησμούς και επιθέσεις προς υλικά αγαθά.

Απάτες ή κλοπές, συμμετέχοντας ή διαπράττοντας ληστείες, διαρρήξεις, εξαπατήσεις και κλοπές αντικειμένων από καταστήματα.

Παραβιάσεις κανόνων και συμβατικών κοινωνικών νορμών, όπως παραμονή εκτός σπιτιού όλη τη νύχτα πριν από την ηλικία των 13 ετών, καταπάτηση των κανόνων των γονέων και σκασιαρχείο από το σχολείο πριν από την ηλικία των 13 ετών.  

Σημαντική έκπτωση στην κοινωνική, σχολική ή επαγγελματική ζωή και μειωμένη λειτουργικότητα.

Η διαταραχή διαγωγής οφείλεται σε κοινωνικούς, ψυχολογικούς και νευροβιολογικούς παράγοντες.

Οι νευροβιολογικοί παράγοντες περιλαμβάνουν φτωχές λεκτικές δεξιότητες, δυσκολίες με τις εκτελεστικές λειτουργίες (ικανότητα να προβλέπει, να σχεδιάζει, να χρησιμοποιεί τον αυτοέλεγχο και να επιλύει προβλήματα) και προβλήματα στη μνήμη. Επίσης, έχουν χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης και δεν έχουν καταφέρει να αναπτύξουν ομαλά και πλήρως για την ηλικία τους την ηθική συνείδηση. Επομένως, δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν την ηθική συνείδηση και δεν δείχνουν ποτέ μετάνοια για τις κακές πράξεις. Οπότε οι ψυχολογικοί παράγοντες επικεντρώνονται στην ανάπτυξη της ηθικής συνείδησης και στα αισθήματα μεταμέλειας και ενσυναίσθησης, που δεν έχουν.

Οι κοινωνικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τις επιρροές των συνομηλίκων, κατά πόσο δηλαδή το παιδί είναι αποδεκτό από τους συνομηλίκους ή απορρίπτεται από αυτούς. Συνήθως, παρατηρείται ότι το παιδί βιώνει απόρριψη από τα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου και δημιουργεί σχέσεις με αποκλίνοντες συνομηλίκους, που έχουν παρόμοιες συμπεριφορές. Η απόρριψη που βιώνει το παιδί από τους συνομηλίκους συνοδεύεται από την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς, κυρίως όταν υπάρχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα. Η συναναστροφή με αποκλίνοντες και περιθωριοποιημένους συνομηλίκους αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης παραβατικής συμπεριφοράς, που αποτελεί χαρακτηριστικό της διαταραχής διαγωγής και είναι και μία από τις βασικές επιπτώσεις της διαταραχής.

Στα αίτια εντοπίζονται και κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες, όπως φτώχεια και διαβίωση σε αστικά κέντρα, με υψηλά επίπεδα παραβατικότητας και εγκληματικότητας, με ανεργία και ανεπαρκείς εκπαιδευτικές υποδομές. Το παιδί συνήθως βιώνει μια διαταραγμένη οικογενειακή ζωή και συμμετέχει σε ομάδες που θεωρούν την παραβατικότητα αποδεκτή. Μέσα στην οικογένεια δεν έχει μάθει να έχει όρια και να συμμορφώνεται με βάση τους κοινωνικούς κανόνες.

 

Πηγή:

Kring, A.M., Davinson, G.C., Seale, J.M. & Johnson, S.I. (2010), Ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Gutenberg.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Ταινία: «Ένας άνθρωπος που τον έλεγαν Όττο»

Μια ταινία που διαπραγματεύεται τη θλίψη, την απώλεια, την απόπειρα αυτοκτονίας και έναν ιδιότροπο χαρακτήρα. Πώς συμπεριφέρεται ο Όττο και πώς αποφασίζει να ζήσει ή να μη ζήσει; Γιατί έχει αυτές τις συμπεριφορές και γιατί οδηγείται σε αυτές τις επιλογές;

Μέσα από το ξετύλιγμα της ζωής του δίνονται απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα… Πίσω από κάθε συμπεριφορά υπάρχει και μια ιστορία… οπότε είναι μια ευκαιρία μέσα από αυτή την ταινία να ανακαλύψουμε τις αφηγήσεις ζωής του Όττο.

Μια ταινία που στηρίζεται στο βιβλίο, με τίτλο «Ένας άντρας που τον λένε Ούβε», του Φρέντρικ Μπάκμαν.

 

Ένας 65χρονος άνδρας, ο Τομ Χανκς, ο οποίος βιώνει το πένθος εξαιτίας της απώλειας της συζύγου του, προσπαθεί να βάλει τέλος στη ζωή του. Είναι εσωστρεφής, με πολλά ψυχαναγκαστικά στοιχεία, περίεργος και με μια ανάγκη να πολεμάει για το σωστό και για το δίκαιο. Μέσα από την αλληλεπίδρασή του με τους γείτονες και τις προσπάθειες να φύγει από αυτή τη ζωή πηγαίνει προς τα πίσω σκέφτεται σκηνές από τη ζωή του, οπότε σταδιακά μαθαίνουμε για τη ζωή του, από τότε που γνώρισε τη σύζυγό του μέχρι και τον θάνατό της, δύο μήνες πριν…

Η ταινία γυρισμένη το 2022, περιγράφει τη ζωή αυτού του ιδιότροπου ανθρώπου, ο οποίος ήρθε αντιμέτωπος με την απώλεια της συζύγου του και έπειτα με την απώλεια της εργασίας του, που ήταν και από τα λίγα σημαντικά πράγματα που είχε στη ζωή του. Η σύζυγός του ήταν η μόνη χαρά στη ζωή του, όπως αναφέρει ο ίδιος η σύζυγός του τον κινητοποιούσε και τον έκανε να ζει. Τη δουλειά την έχασε με έναν άδικο τρόπο, αναγκάστηκε να βγει στη σύνταξη και αυτό αποτέλεσε μια πληγή ακόμη για τον ίδιο. Μέσα στην ταινία γενικά θίγεται με όμορφο τρόπο και δημιουργεί προβληματισμό και το θέμα της τρίτης ηλικίας. Όταν κάποιος γεράζει πρέπει να απομακρύνεται από τη ζωή, γιατί τη σκιάζει, δεν την αφήνει να προχωρήσει;

Ο Όττο είναι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να πάει να συναντήσει όσο το δυνατόν πιο σύντομα τη σύζυγό του και δοκιμάζει διάφορους τρόπους, αλλά πάντα προκύπτει ένα εμπόδιο που τον κρατά στη ζωή. Έχει ακόμη ανθρώπους που τον χρειάζονται και που ο ίδιος μπορεί να φανεί χρήσιμος, αλλά και να μοιραστεί μαζί τους στιγμές.  Η οικογένεια που μετακόμισε δίπλα του δεν τον αφήνει σε ησυχία και διαρκώς μπλέκεται στα πόδια του, με αποτέλεσμα να του προκαλεί προβλήματα αλλά και να τον κρατάει με αυτόν τον τρόπο, χωρίς να το γνωρίζει, στη ζωή. Ο ίδιος δεν έχει πλέον κανένα λόγο να ζει και έχει σχεδιάσει τη φυγή του από αυτή τη ζωή.

Όσο ξετυλίγεται το νήμα της μέχρι τώρα ζωής του καταλαβαίνουμε πόσο πόνο και θλίψη έχει μέσα του και τώρα βρίσκεται σε μια απόγνωση και θεωρεί ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να ζει. Η ταινία, όμως, δείχνει ότι η αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους είναι σημαντική και μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή μας… μπορεί να μας υπενθυμίσει ότι είμαστε άνθρωποι και ότι είμαστε εδώ για να παλέψουμε για το σωστό, το δίκαιο και το ηθικό. Αυτά αποτελούσαν βασικές αξίες του Όττο, από τη νεαρή ενήλικη ζωή του.

Η ταινία μας φέρνει αντιμέτωπους με όχι ψυχοπλακωτικό τρόπο με ορισμένα γεγονότα που για κανέναν δεν είναι ευχάριστα… Πόσο δύσκολο είναι να ζούμε χωρίς τον άνθρωπο με τον οποίο έχουμε μοιραστεί όλη μας τη ζωή; Πόσο δύσκολο είναι να διαχειριστούμε την άδεια πλευρά του κρεβατιού, το άδειο σπίτι και την άδεια ζωή μας; Πόσο δύσκολο είναι να αποχωριστούμε τα προσωπικά του αντικείμενα, αδειάζοντας ακόμη περισσότερο το σπίτι; Και τι απομένει στη ζωή μετά από την απώλεια; Η ίδια μας η ζωή… και τι μπορούμε να κάνουμε με αυτή; Η ταινία δίνει γενικά μια σχετικά αισιόδοξη οπτική για τη ζωή και τονίζει το πόσο σημαντικό είναι να έχουμε ανθρώπους γύρω μας, να νιώθουμε ότι μας στηρίζουν και τους στηρίζουμε… καθώς ο Όττο ζει σε μια γειτονιά που είναι υποστηρικτική. Ωστόσο, παραμένει ο προβληματισμός… πόσο το συναντάμε αυτό στις σύγχρονες ατομικιστικές γειτονιές, όπου ο καθένας είναι απασχολημένος με τα δικά του προβλήματα;

 

Όττο: «Αφοσιώθηκα τόσο πολύ στα δικά μου προβλήματα, που σταμάτησα να σκέφτομαι οποιονδήποτε άλλο».

 

ΤΑΙΝΙΑ: Ένας άνθρωπος που τον έλεγαν Όττο (A man called Otto). 2022.

Σκηνοθεσία: Μαρκ Φόρστερ

Ηθοποιοί: Ρέιτσελ Κέλερ, Μανουέλ Γκαρσία- Ρούλφο, Τομ Χανκς.

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Κοινωνική Αναπαράσταση της Κατάθλιψης και της Αυτοχειρίας στην Ταινία «Οι Ώρες»

Στη σύγχρονη κοινωνία, που κυριαρχεί η αποξένωση και διογκώνονται οι δυσκολίες στις ανθρώπινες σχέσεις, η κατάθλιψη και η αυτοχειρία βρίσκονται σε μια ανοδική πορεία. Πρόκειται για δύο καταστάσεις που εξηγούνται μέσα από διάφορες προσεγγίσεις και θεωρίες και συνδέονται και με τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας.

Η ανάλυση της ταινίας στηρίζεται στη μελέτη των κοινωνικών αναπαραστάσεων, που αναφέρονται στο σύνολο των πεποιθήσεων, απόψεων και γνώσεων που έχει το άτομο για ένα αντικείμενο ή μια ολόκληρη κατηγορία. Στηρίζονται στην κοινή σκέψη και συνδέονται με την οργάνωση, επεξεργασία και μετάφραση της πραγματικότητας. Όλοι οι άνθρωποι έχουν διαμορφώσει τις δικές τους αναπαραστάσεις, ενώ μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τις τέχνες και γενικότερα το περιβάλλον οδηγούνται σε αναδιαμόρφωση των αναπαραστάσεων, καθώς υπάρχουν επιδράσεις (Moscovici, 1999).

Η ταινία που επιλέχθηκε να αναλυθεί είναι η ταινία “The Hours”, στην οποία πρωταγωνιστούν τρεις γυναίκες: Meryl Streep, Nicole Kidman και Julianne Moore. Η ταινία είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Cunningham Michael. Το σενάριο στηρίζεται στο βιβλίο της Βιρτζίνια Γουλφ «Η κυρία Νταλογουέι», το οποίο ασκεί επιρροές στη ζωή διαφορετικών ανθρώπων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Σε κάθε ιστορία απεικονίζονται ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη και διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη) και υπάρχει και η διαχείριση του θέματος της αυτοκτονίας. Η ιστορία εξελίσσεται σε τρεις διαφορετικές χρονικές στιγμές και περιγράφει τη ζωή τριών διαφορετικών γυναικών, δημιουργώντας και μια σύγκριση του τρόπου αναπαράστασης της κατάθλιψης και της αυτοχειρίας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Δεκαετία του 1920. Στην αγγλική εξοχή ζει η Βιρτζίνια Γουλφ με τον σύζυγό της, σε ένα κτήμα μακριά από το Λονδίνο, όπου κυριαρχεί η ηρεμία και η γαλήνη. Η Γουλφ παλεύει να αντιμετωπίσει τη διπολική διαταραχή από την οποία πάσχει, ενώ έχει στο ιστορικό της δύο απόπειρες αυτοκτονίας. Τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ασχολείται με τη συγγραφή του βιβλίου της «Κυρία Νταλογουέι» και προσπαθεί να αντισταθεί στις αρνητικές σκέψεις που κυριεύουν το μυαλό της και τις σκέψεις για την τάση αυτοκτονίας που έρχονται συχνά στο μυαλό της, ως μια προσπάθεια να απαλλαγεί από τη δυσφορία που νιώθει. Η ταινία ξεκινάει με την Βιρτζίνια Γουλφ, η οποία σε ένα γράμμα της γράφει: «Αγαπημένε μου, νομίζω πως αρχίζω να τρελαίνομαι ξανά. Νιώθω ότι δεν αντέχουμε να ξεπεράσουμε μία από εκείνες τις άσχημες στιγμές κι αυτή τη φορά δεν θα μπορέσω να το ξεπεράσω. Άρχισα να ακούω φωνές και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Για αυτό θα κάνω αυτό που νομίζω καλύτερο». Εδώ περιγράφει τα συμπτώματα που έχει, τα οποία αφορούν τη διπολική διαταραχή. Αφήνει το γράμμα και πηγαίνει στο ποτάμι για να αυτοκτονήσει.  

Δεκαετία του 1950. Στο Λος Άντζελες, στη μεταπολεμική εποχή ζει η Λόρα Μπράουν, που είναι παντρεμένη, έχει ένα παιδί και είναι έγκυος στο δεύτερο παιδί. Φαίνεται πως η ζωή της είναι μια χαρά, όμως, η ίδια πάσχει από κατάθλιψη και σκέφτεται την αυτοκτονία. Αποφασίζει να πάει σε ένα ξενοδοχείο για να αυτοκτονήσει, όπως πριν το κάνει, διαβάζει το βιβλίο «Κυρία Νταλογουέι», την παίρνει ο ύπνος και όταν ξυπνά μετά από έναν εφιάλτη, αλλάζει γνώμη και επιστρέφει στην οικογένειά της. Έχει όμως πάρει μια απόφαση: μόλις γεννήσει να εγκαταλείψει και τα δύο παιδιά της και να φύγει από τον γάμο, μέσα στον οποίο ένιωθε φυλακισμένη και χωρίς να μπορεί να επιλέξει τη ζωή που ήθελε.

Δεκαετία του 2000. Στη Νέα Υόρκη ζει η Κλαρίσα Βόγκαν, που διοργανώνει ένα πάρτι για τη βράβευση του συγγραφέα φίλου και πρώην συντρόφου της, Εντ Χάρις, που πάσχει από AIDS και είναι βαριά άρρωστος. Όταν τον επισκέπτεται και τον ρωτά αν έφαγε, αν πήρε τα χάπια του, της απαντά ότι δεν αντέχει άλλο, να αναπαριστά τον γενναίο μπροστά σε όλους. Θεωρεί ότι του έδωσαν το βραβείο εξαιτίας της κακής υγείας που έχει και αν ήταν υγιής δεν θα έπαιρνε κανένα βραβείο. Η Κλαρίσα είχε σχέση μαζί του όταν ήταν στο κολέγιο, ενώ ο Εντ μετά προτίμησε να κάνει σχέσεις κυρίως με άντρες. Ομοφυλόφιλη ήταν και η Κλαρίσα, η οποία έχει μακροχρόνια σχέση. Ο ίδιος δεν μπορούσε να αντέξει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν και αυτοκτόνησε μπροστά στα μάτια της Κλαρίσα πέφτοντας από το παράθυρο. Η Κλαρίσα έρχεται κοντά με τη μητέρα του Εντ, που είναι η Λόρα Μπράουν, η οποία τον εγκατέλειψε όταν γεννήθηκε γιατί δεν ήταν σε καλή ψυχολογική κατάσταση και δεν άντεχε τη ζωή της.

Μέσα από την ιστορία των τριών αυτών γυναικών περιγράφονται οι δυσκολίες που κρύβουν οι ψυχικές διαταραχές και πώς νιώθουν τα άτομα αυτά, αλλά και πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση για το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται. Το ίδιο το άτομο με διαταραχή συναισθήματος δεν βρίσκει κάποιο νόημα στη ζωή του και αναζητά τρόπους ώστε να μπορέσει να δραπετεύσει από την ίδια τη ζωή, από τον ίδιο τον εαυτό. Όλα είναι το ίδιο ανούσια, δεν προκαλούν καμία ευχαρίστηση και ικανοποίηση και δε γεμίζουν με κάποιο τρόπο τον ψυχισμό των ατόμων. Σύμφωνα με το DSM-IV (εγχειρίδιο για τις ψυχιατρικές διαταραχές), η καταθλιπτική διάθεση, η ψυχοκινητική αναστάτωση, η απώλεια όρεξης, τα αισθήματα αναξιότητας, η έλλειψη συγκέντρωσης, η αναποφασιστικότητα και η απουσία ευχαρίστησης και ενδιαφέροντος είναι τα βασικά συμπτώματα της κατάθλιψης (Bennett, 2010· Kring et al., 2010· Pearson, 2006), τα οποία περιγράφονται με αρκετά ρεαλιστικό τρόπο από τους χαρακτήρες της ταινίας. Οι χαρακτήρες της ταινίας έχουν ένα κοινό αίσθημα: την απουσία επιλογής για τη ζωή τους, με αποτέλεσμα να νιώθουν ότι δεν ζουν όπως θέλουν, αναπτύσσοντας ένα αίσθημα αβοηθησίας, νιώθουν δηλαδή ότι δεν μπορούν οι ίδιοι να βοηθήσουν τον εαυτό τους και να επιλέξουν αυτό που θέλουν, όπως τον έρωτα που επιθυμούν (έρωτας της Λόρας για τη φίλη της Κίττι), (Bennett, 2010· Wiener, 2008). 

Η αυτοκτονία είναι αποτέλεσμα της βαθιάς απελπισίας που νιώθουν ότι η κατάσταση αυτή δεν πρόκειται να αλλάξει και κανείς δεν μπορεί να τους βοηθήσει, ούτε οι ίδιοι θεωρούν ότι μπορούν με κάποιο τρόπο να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Για την κατανόηση της κατάθλιψης, ο Seligman ανέπτυξε τη θεωρία της μαθημένης αβοηθησίας, περιγράφοντας το αίσθημα του ατόμου ότι δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του, που το οδηγεί σε ένα αίσθημα απόγνωσης και απελπισίας. Η θεωρία της απελπισίας, του Abramson et al. υποστηρίζει ότι το αίσθημα αβοηθησίας οδηγεί τα άτομα σε ένα αίσθημα απελπισίας, όπου νιώθουν ένα αδιέξοδο, από το οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν, πιστεύουν ότι δε θα υπάρξει επιθυμητή εξέλιξη στα πράγματα, ότι δεν έχουν την επιλογή της ζωής τους και ότι δεν μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση. Επομένως, ως μόνη λύση θεωρούν τον θάνατο (Kring et al., 2010) . Έρχονται αντιμέτωποι με μια σκληρή πραγματικότητα, στην οποία υπάρχουν ορισμένα κοινά συμπτώματα και βιώματα και ένας κοινός στόχος: η μάχη απέναντι στη διαταραχή με σκοπό την επιβίωση.

 

Πηγές:

Bennett, P. (2010), Κλινική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Πεδίο.

Kring, A.M., Davinson, G.C., Seale, J.M. & Johnson, S.I. (2010), Ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Gutenberg.

Moscovici, S. (1999), Η Ψυχανάλυση, η εικόνα και το κοινό της. Αθήνα: Οδυσσέας.

Pearson, Q.M. (2006). Using the Film The Hours to teach diagnosis. Journal of Humanistic Counseling, Education and Development, 45, 70-78.

Wiener, D.R. (2008), A meditation on depression, time, aqnd narrative peregrination in the film “The Hours”. In H. Clark (Ed.), Depression and Narrative: Telling the dark (p. 157-160). State University of New York Press.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.