Κατατακτήριες
Εξετάσεις Ψυχολογίας- ΕΚΠΑ
ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ:
Οι απαντήσεις είναι ενδεικτικές με βάση τα σχετικά
σημεία των βιβλίων της ύλης και όχι το τι ακριβώς θα έγραφε ο κάθε υποψήφιος
κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Δώστε
έναν συνοπτικό ορισμό για την αντιληπτική επιβεβαίωση και πως επηρεάζει τη
συμπεριφορά του ατόμου;
Πώς
σχετίζεται η αντιληπτική επιβεβαίωση με την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
(Σελ. 524, Εισαγωγή στην Ψυχολογία, 2020)
Αντιληπτική επιβεβαίωση: η τάση που έχουν οι άνθρωποι να
αντιλαμβάνονται αυτό που αναμένουν να δουν. Ένας από τους λόγους για τον οποίο
τα στερεότυπα επιμένουν, ακόμα και όταν οι άνθρωποι δεν τα επιβεβαιώνουν, είναι
γιατί οι παρατηρητές πιστεύουν το αντίθετο. Πρόκειται δηλαδή για την τάση να
βλέπουν οι άνθρωποι αυτό που αναμένουν να δουν, και αυτή η τάση βοηθά τη
διαιώνιση των στερεοτύπων.
Σε μια μελέτη οι συμμετέχοντες άκουσαν τη μετάδοση ενός
κολεγιακού αγώνα καλαθοσφαίρισης και μετά τους ζητήθηκε να αξιολογήσουν την
απόδοση ενός παίκτη. Αν και όλοι οι φοιτητές άκουσαν το ίδιο μαγνητοφωνημένο
αγώνα, μερικοί καθοδηγήθηκαν στο να πιστέψουν ότι ο παίκτης ήταν μαύρος και
κάποιοι άλλοι ότι ο παίκτης ήταν λευκός. Τα στερεότυπα των συμμετεχόντων τους
οδήγησαν στο να περιμένουν διαφορετικές αποδόσεις από αθλητές με διαφορετική
εθνοτική προέλευση και οι συμμετέχοντες αντιλήφθηκαν ακριβώς αυτό που περίμεναν:
όσοι πίστευαν ότι ο αθλητής ήταν Αφροαμερικανός θεώρησαν ότι είχε μεγαλύτερη
αθλητική ικανότητα αλλά λιγότερη εξυπνάδα σε σχέση με αυτούς που πίστευαν ότι ο
αθλητής ήταν λευκός. Τα στερεότυπα αυτοδιαιωνίζονται εν μέρει επειδή προκαταλαμβάνουν
την αντίληψή μας για τα άτομα, οδηγώντας μας να πιστεύουμε ότι τα άτομα αυτά
έχουν επιβεβαιώσει τα στερεότυπά μας, ακόμα και αν δεν το έχουν κάνει (σελ.
524-525).
Η στερεοτυποποίηση μπορεί να γίνει ασυνείδητα και αυτόματα. Σε
μια μελέτη οι συμμετέχοντες έπαιξαν ένα βιντεοπαιχνίδι στο οποίο φωτογραφίες
λευκών ή μαύρων ανδρών που κρατούσαν όπλα ή φωτογραφικές μηχανές περνούσαν
αστραπιαία μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή. Οι συμμετέχοντες κέρδιζαν χρήματα
όταν σκότωναν άνδρες με όπλα και έχαναν χρήματα όταν σκότωναν άνδρες με
φωτογραφικές μηχανές. Οι συμμετέχοντες έκαναν δύο ειδών λάθη: έτειναν να
σκοτώνουν μαύρους άνδρες που κρατούσαν φωτογραφικές μηχανές, ενώ δεν είχαν την
τάση να σκοτώνουν λευκούς άνδρες που κρατούσαν όπλα. Τα στερεότυπα φαίνεται ότι
λειτουργούσαν ασυνείδητα, κάνοντάς τους να δουν λανθασμένα μια φωτογραφική
μηχανή ως όπλο όταν ήταν στα χέρια ενός μαύρου και ένα όπλο ως φωτογραφική
μηχανή όταν ήταν στα χέρια ενός λευκού. Οι μαύροι συμμετέχοντες ήταν εξίσου
πιθανό να ακολουθήσουν το ίδιο πρότυπο λαθών με τους λευκούς.
Τα στερεότυπα περιλαμβάνουν όλες τις πληροφορίες σχετικά με
τις διάφορες κατηγορίες ανθρώπων, που έχουμε αφομοιώσει επί σειρά ετών από
φίλους και θείους, βιβλία και blogs,
ανέκδοτα και ταινίες, και τη μεταμεσονύκτια τηλεόραση.
Όταν βλέπουμε μαύρους άνδρες να κρατάνε σε βιντεοκλίπ με ραπ
μουσική, ο νους μας συσχετίζει τα δύο αυτά πράγματα και παρόλο που
συνειδητοποιούμε ότι παρακολουθούμε τέχνη και όχι ειδήσεις, ο νους μας κάνει
αυτή τη συσχέτιση και τη θυμάται. Δεν μπορούμε αργότερα να αποφασίσουμε ότι
απλώς δεν θα μπορούμε να αποφασίσουμε ότι δεν θα επηρεαζόμαστε από τη γνώση της
αγγλικής γλώσσας ή τη μυρωδιά από πατάτες τηγανητές.
Είναι πιο εύκολο το άτομο να γίνει επιθετικό απέναντι σε ένα
άτομο από άλλη ομάδα, με βάση τα στερεότυπα που φέρει, καθώς οι άνθρωποι έχουν
την τάση να βλέπουν αυτό που αναμένουν να δουν. Επομένως, περιμένουμε ότι θα
είναι επιθετικός ένας μαύρος και είναι πιο πιθανό να του συμπεριφερθούμε με
επιθετικό τρόπο.
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Να ονομάσετε
τον Ψυχολόγο που εισήγαγε την έννοια της κλινικής ψυχολογίας κατά τη διάρκεια
του 20ου αι. Ποια ήταν τα επιτεύγματά του; Πώς έθεσε τα θεμέλια για
την εμφάνιση του μοντέλου του επιστήμονα-επαγγελματία;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Σελ. 720-715, κεφάλαιο 21, βιβλίο του Hergenhann
«Το 1896, τέσσερα μόλις χρόνια μετά την ίδρυση της APA, ο Witmer
δημιούργησε την πρώτη ψυχολογική κλινική και λίγο αργότερα επινόησε τον όρο
κλινική ψυχολογία. Ωστόσο, η κλινική ψυχολογία του Witmer και η σημερινή κλινική ψυχολογία έχουν πολύ
λίγα κοινά στοιχεία. Ο Witmer
εργαζόταν κυρίως με παιδιά με διαταραχές του λόγου, της κίνησης ή της μάθησης.
Χρησιμοποιούσε οποιεσδήποτε στοιχειώδεις δοκιμασίες και πειραματικές αρχές ήταν
διαθέσιμες ως εργαλεία στην προσπάθειά του να διαγνώσει και έπειτα να επιλύσει
αυτά τα προβλήματα. Συνήθως, ο Witmer
δημιουργούσε ειδικές εκπαιδευτικές συνθήκες για να θεραπεύσει τα προβλήματα που
διεγίγνωσκε.
Εκτός από τις συνεισφορές του στην πρώιμη κλινική ψυχολογία, ο
Witmer συνεισέφερε επίσης
σημαντικά στη σχολική ψυχολογία και την ειδική εκπαίδευση. Ούτε ο Witmer ούτε κανένας άλλος ψυχολόγος ασχολούνταν
εκείνη την εποχή με την ψυχοθεραπεία, όλοι συμφωνούσαν ότι η θεραπεία της
ασθένειας, τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής, ήταν αρμοδιότητα του
ιατρικού επαγγέλματος. Ο Witmer αποτελεί
ένα καλό παράδειγμα της στάσης των πρώιμων ψυχολόγων στις ΗΠΑ προς την
εφαρμοσμένη ψυχολογία. Πρώτα ερχόταν η σχολιαστική, επιστημονική εκπαίδευση και
δεύτερη η προσπάθεια να εφαρμοσθεί η επιστημονική γνώση στην επίλυση πρακτικών
προβλημάτων –στην περίπτωση του Witmer, στο
εγχείρημα να βοηθήσει διαταραγμένα άτομα».
«Η διαφωνία μεταξύ καθαρής έναντι εφαρμοσμένης ψυχολογίας
εκδηλώνεται στις μέρες μας με το ερώτημα ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος
εκπαίδευσης των κλινικών ψυχολόγων. Ο Witmer εδραίωσε
μια παράδοση στην οποία η κλινική ψυχολογία θα ήταν στο έπακρο ευθυγραμμισμένη
με την επιστημονική ή πειραματική ψυχολογία. Σε αυτή την περίπτωση, ο άνθρωπος
που διεξήγε την έρευνα και εκείνος που εφάρμοζε τη γνώση που αποκτήθηκε από την
έρευνα συχνά ταυτίζονταν, όπως συνέβαινε με τον Witmer. Αυτή η παράδοση του επιστήμονα-
επαγγελματία επανεπικυρώθηκε το 1949 στο Συνέδριο του Μπόλντερ για την
Εκπαίδευση στην Κλινική Ψυχολογία υπό την αιγίδα της APA. Το μοντέλο Μπόλντερ υπεστήριξε την παράδοση
του να αποκτούν οι κλινικοί ψυχολόγοι το δίπλωμα του Διδάκτορος της Φιλοσοφίας
(PhD) στην ψυχολογία, πράγμα που
σήμαινε ότι εκπαιδεύονταν στη μεθοδολογία της έρευνας όπως κάθε άλλος
ψυχολόγος».
Lightner Witmer Λάιτνερ Γουίτμερ, (1867-1956)
·
Χρησιμοποίησε
για πρώτη φορά τον όρο ψυχολογική κλινική.
·
Το
1896 ίδρυσε την πρώτη ψυχολογική κλινική στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια.
·
Ίδρυσε
το περιοδικό Psychological Clinic, που συνέβαλε στο
επάγγελμα του κλινικού ψυχολόγου.
·
Ονόμασε
το επάγγελμα κλινική ψυχολογία και το περιέγραφε ως εξής: η κλινική ψυχολογία
είναι σαφώς συνδεδεμένη με την ιατρική, αλλά και με την κοινωνιολογία και την
παιδαγωγική.
·
Η
εξέταση και η θεραπευτική αγωγή μπορούν να διεξαχθούν και τα αποτελέσματά τους
να εκφρασθούν με τους όρους της κλινικής μεθόδου.
·
Το
1908 ίδρυσε σχολείο για εσωτερικούς μαθητές, με σκοπό τη φροντίδα και τη
θεραπεία καθυστερημένων και διαταραγμένων παιδιών.
·
Θεωρείται
ιδρυτής της κλινικής ψυχολογίας εξαιτίας έξι πρωτοποριακών επιτευγμάτων:
·
1.
Διατύπωσε με σαφήνεια την ιδέα ότι η εμφανιζόμενη επιστημονική ψυχολογία
μπορούσε να αποτελέσει τη βάση ενός νέου επαγγέλματος αρωγής προς τον άνθρωπο.
·
2.
Ίδρυσε και ανέπτυξε τις πρώτες εγκαταστάσεις για ψυχολογική κλινική.
·
3.
Πρότεινε τον όρο κλινική ψυχολογία για το νέο επάγγελμα.
·
4.
Οργάνωσε και εκτέλεσε το πρώτο πρόγραμμα εκπαίδευσης κλινικών ψυχολόγων.
·
5.
Μέσω της έκδοσης του περιοδικού, προσδιόρισε τον τομέα, τον διαφήμισε και
προσείλκυσε νέους ανθρώπους.
·
6.
Αποτέλεσε πρότυπο για τους πρώτους κλινικούς ψυχολόγους.
·
Προσέφερε
σημαντικές συνεισφορές στη σχολική ψυχολογία και την ειδική εκπαίδευση.
·
Οι
κλινικοί ψυχολόγοι μπορεί να λάβουν δίπλωμα «Διδάκτωρ Φιλοσοφίας» (PhD),
που δίνει έμφαση στην επιστημονική εκπαίδευση (μεθοδολογία της έρευνας) ή
«Διδάκτωρ Ψυχολογίας» (PsyD), που δίνει έμφαση στις
επαγγελματικές εφαρμογές.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ
Να
αναφέρετε συνοπτικά τη μέθοδο που χρησιμοποίησε ο Walter Mischel για να
αξιολογήσει τι οδηγεί τα παιδιά σε αυτό που αργότερα ονόμασε αναβολή
ικανοποίησης.
Cervone & Pervin, σελ. 611-613
Η ικανότητα των ανθρώπων να αναβάλλουν την ικανοποίηση έχει
κοινωνική βάση. Η μίμηση προτύπου και η μάθηση μέσω παρατήρησης έχουν μεγάλη
σημασία όσον αφορά την ανάπτυξη προδιαγραφών επίδοσης για την επιτυχία και για
την αμοιβή που θα χρησιμεύσουν στη συνέχεια ως βάση για την αναβολή της
ικανοποίησης. Τα παιδιά που έχουν εκτεθεί σε πρότυπα τα οποία έθεταν υψηλές
προδιαγραφές επίδοσης για αυτοαμοιβή έχουν την τάση να περιορίζουν τις
προσωπικές τους αυτοαμοιβές σε περιπτώσεις εξαιρετικής επίδοσης σε μεγαλύτερο
βαθμό από τα παιδιά που εκτέθηκαν σε πρότυπα τα οποία έθεταν χαμηλότερες
προδιαγραφές ή από τα παιδιά που δεν είχαν κανένα πρότυπο. Τα παιδιά θα
μιμηθούν τα πρότυπα ακόμη κι αν καταλήξουν να αρνηθούν αυτά τα ίδια τις
διαθέσιμες αμοιβές και θα επιβάλουν τις επίκτητες προδιαγραφές σε άλλα παιδιά.
Τα παιδιά μπορούν να ανεχθούν μεγαλύτερη αναβολή της ικανοποίησης αν εκτεθούν
σε πρότυπα που εκδηλώνουν μια τέτοια συμπεριφορά αναβολής.
Μια σημαντική έρευνα που πραγματοποίησε ο Mischel ήταν το παράδειγμα αναβολής
ικανοποίησης, όπου μια ενήλικη που αλληλεπιδρά με ένα μικρό παιδί (της
προσχολικής ηλικίας συνήθως) ενημερώνει το παιδί ότι είναι ανάγκη να το αφήσει
μόνο του για λίγα λεπτά. Πριν φύγει, η ενήλικη μαθαίνει στο παιδί ένα παιχνίδι.
Το παιχνίδι έχει δύο διαφορετικές ανταμοιβές. Αν το παιδί μπορεί να περιμένει
υπομονετικά μέχρι να γυρίσει η ενήλικη, λαμβάνει μια μεγάλη ανταμοιβή, όπως
λίγα ζαχαρωτά. Αν, πολύ απλά, το παιδί δεν μπορεί να περιμένει μέχρι να
επιστρέψει η ενήλικη, τότε μπορεί να χτυπήσει ένα κουδούνι και η ενήλικη θα
γυρίσει αμέσως, ωστόσο, αν συμβεί αυτό, το παιδί κερδίζει μια μικρότερη
ανταμοιβή, π.χ. ένα ζαχαρωτό. Τα παιδί, συνεπώς, έχει τη δυνατότητα να κερδίσει
μια μεγαλύτερη ανταμοιβή μόνο με την αναβολή της ικανοποίησης. Η ανεξάρτητη
μέτρηση αφορά το πόσο μπορούν τα παιδιά να περιμένουν μέχρι να χτυπήσουν το
κουδούνι.
Ένα κρίσιμης σημασίας πειραματικός χειρισμός σε αυτό το
πλαίσιο είναι το κατά πόσο τα παιδιά μπορούν να δουν την ανταμοιβή- ή με πιο
τεχνικούς όρους, κατά πόσο οι ανταμοιβές τραβούν την προσοχή. Σε μια
πειραματική συνθήκη, τα παιδιά μπορούσαν να δουν τις ανταμοιβές. Σε μια άλλη
συνθήκη, οι ανταμοιβές δεν ήταν άμεσα διαθέσιμες, απλώς ήταν κρυμμένες. Αυτός ο
απλός πειραματικός χειρισμός επέφερε τεράστια αποτελέσματα στις ικανότητες των
παιδιών για αναβολή. Όταν οι ανταμοιβές ήταν κρυμμένες, η πλειονότητα των
παιδιών ήταν σε θέση να περιμένουν ένα σχετικά μεγάλο διάστημα. Όταν, όμως, τα
παιδιά κοίταζαν τις ανταμοιβές, δυσκολεύονταν πάρα πολύ να ελέγξουν τις
παρορμήσεις τους. Φαίνεται, λοιπόν, πως το να βλέπει κανείς τις ανταμοιβές που
υποτίθεται πως δεν πρόκειται να λάβει από την αρχή αποτελεί μια αποθαρρυντική
εμπειρία την οποία τα παιδιά δυσκολεύονται να χειριστούν. Αν δεν μπορούμε
συνεπώς να βλέπουμε τις ανταμοιβές, καθίσταται ευκολότερη η περίσταση.
Συνεχίζεται στη σελίδα 612 του βιβλίου.
